نقش عنصر روی در کشاورزی

عنصر روی برای متابولیسیم گیاهان، عملکرد آنزیم ها و انتقال یون ها مورد نیاز است. نقش فیزیک و شیمیایی روی در سیستم های خاک_گیاه، در نتیجه، کمبود روی در خاک، یک ملاحظه اصلی برای تغذیه گیاهان است که باعث کاهش قابل توجه تولید و محتوای مواد مغذی دانه می شود. در حال حاضر، چندین رویکرد اصلاح مولکولی جدید برای بهبود کارایی استفاده از روی در محصولات کشاورزی استفاده می شود. این عنصر یکی از اولین ریز مغذی هایی بود که به عنوان یک ماده مغذی ضروری و حیاتی برای گیاهان شناخته شد. این ماده مغذی در طول فصل رشد برای رسیدن محصولات به پتانسیل کامل خود مورد نیاز است. به دلیل نقش آن در عملکرد های اساسی گیاهان، روی نقش مهمی در برنامه مدیریت مواد مغذی محصول ایفا می کند. در ادامه به بررسی دقیق تر نقش عنصر روی در کشاورزی می پردازیم.

نقش عنصر روی در کشاورزی و برای گیاهان:

روی جزء مهمی از آنزیم های مختلفی است که مسئول هدایت بسیاری از واکنش های متابولیکی در همه محصولات است. اگر آنزیم های خاصی در بافت گیاه وجود نداشته باشند، رشد و نمو متوقت می شود. تشکیل کربوهیدارت، پروتئین و کلروفیل در گیاهانی که کمبود روی دارند، به طور قابل توجهی کاهش می یابد. بنابراین برای رشد بهینه و حداکثر عملکرد، تامین مداوم و پیوسته روی مورد نیاز است.

نقش عنصر روی در تولید محصول:

روی در تولید محصولات ضروری است و اگر در فصل رشد وجود نداشته باشد، گیاهان ممکن است به پتانسیل کامل عملکرد خود نرسند. به همین دلیل این عنصر یک جز ضروری از آنزیم های مختلف است که برای هورمون های رشد و بسیاری از فرایندهای متابولیکی دیگر در همه محصولات مورد نیاز است. همچنین یک جزء کلیدی در تولید پروتئین ها و کلروفیل است.

این ماده نقش مهمی در رشد گیاه دارد و سطوح پایین آن می تواند رشد را متوقف نماید. مکان های تولید مثل را به حداقل برساند و به دلیل توقف رشد ریشه ها و بافت ها، عملکرد را در همه محصولات کاهش دهد. به عبارت ساده تر، اگر گیاهی دچار کمبود روی باشد، بهره وری گیاه کاهش می یابد و پتانسیل عملکرد به حد مطلوب نمی رسد. به طور کلی، در سراسر جهان تقریبا 50 درصد از خاک ها دچار کمبود روی هستند.

عمکلرد روی برای گیاهان:

کاربردهای این عنصر در گیاهان شامل:

• سنتز کربوهیدارت ها در طول فتوسنتز
• مشارکت آن در تبدیل قندها به نشاسته
• مداخله در متابولسیم هورمون ها با تنظیم سطح برخی اکسین ها.
• عملکرد در فرایندهای بلوغ و تولید بذر
• کمک به بهبود گرده
• حفظ و یکپارچگی غشاهای سلولی
• تاثیر آن بر طویل شدن شاخه ها و رشد برگ ها

همچنین به دلیل محافظت از تحمل گیاهان در برابر عوامل بیماری زا، به ویژه آنهایی که در خاک هستند و به عنوان عنصری ضروری در سیستم های دفاعی سلول ها در برابر رادیکال های آزاد بسیار سمی شناخته شده است.

میزان روی در خاک:

میزان کلی این عنصر در خاک ها معمولا بین 10 تا 100 ppm است و در برخی خاک ها می توانند به  300 ppm نیز برسد. اما این مقادیر لزوما نشان دهنده تضمین دسترسی گیاه به این عنصر نیست.

گیاهان روی را به چه شکلی دریافت می کنند؟

با پیشرفت تمام روی موجود در خاک نمی تواند توسط گیاه جذب شود، به همین دلیل بسیار مهم است که بدانیم در چه حالتی است تا بدانیم که آیا واقعا به عنوان یک ماده مغذی کشاورزی عمل می کند یا نه. ریشه ها این عنصر را به شکل یونی Zn²⁺ جذب می کنند. از سوی دیگر، pH خاک بر وضعیت آن تاثیر می گذارد، به طوری که در خاک های اسیدی، آزاد شدن Zn²⁺ از اشکال نامحلول به محلول بیشتر است.

چه عواملی باعث کمبود روی می شوند؟

عوامل بسیاری وجود دارند که بر میزان دسترسی به روی در خاک تاثیر می گذارند.

• pH خاک: این عامل را می توان مهم ترین عامل در دسترسی به روی دانست. با افزایش pH خاک، دسترسی به روی کاهش می یابد.
• دمای خاک: دمای خنک خاک می تواند باعث افزایش کمبود روی شود زیرا رشد ریشه و معدنی شدن کاهش می یابد. کمبود روی می تواند در اوایل فصل که دما پایین تر است، شایع باشد.
• بافت خاک: خاک های شنی و درشت . خاک های پیت با ذخایر کم روی و مواد آلی کم، می توانند بیشتر مستعد کمبود روی باشند.
• تحرک کم خاک: روی در درجه اول توسط گیاه از طریق انتشار و نفوذ ریشه جذب می شود. محدودیت در این مکانیسم ها می تواند باعث کاهش جذب و کمبود روی شود.
• شرایط خاک سطحی: خاک هایی که سطح آنها برداشته شده است، به دلیل وجود بیشتر کربنات کلسیم و مواد آلی، بیشتر مستعد کمبود روی هستند.

همچنین سطوح فسفر بالا می تواند دسترسی به روی را کاهش دهد.

علائم کمبود روی:

از آنجایی که روی نقش مهمی در رشد گیاه دارد، برخی از نشانه های کمبود آن را می توان در 2 تا 3 هفته اول فصل رشد در محصولات ذرت مشاهده کرد. برای مثال:

• کاهش طول ساقه و کوتاه شدن میانگره ها
• برگ های خالدار، کلروز بین رگبرگی
• نوار یا نواری شدن روی برگ های ذرت
• کاهش تشکیل جوانه های میوه

است. همچنین خشک شدن شاخه ها پس از سال اول در درختان میوه و آجیل از جمله کمبودهای این عنصر است.

علائم عنصر کمبود روی در مرکبات:

کمبود یک ماده مغذی کشاورزی می تواند بسته به گونه گیاهی که در آن تولید می شود، متفاوت باشد. کمبود در برگ ها ظاهر می شود. لیمبوس آن در نواحی بین عصب دهی ثانویه زرد می شود. در عوض، نواحی متصل به اعصاب اصلی و ثانویه سبزتر می ماند.

این شدت زردی در برگ های آسیب دیده، زمانی که کمبود شدیدتر باشد، بیشتر است. زمانی که گیاه از کمبود شدید روی رنج می برد، این برگ ها معمولا اندازه کوچکتری دارند، باریک تر و نوک تیز تر می شوند. یکی دیگر از اثرات کمبود آن در مرکبات، جوانه زدن آنهاست. در این حالت، رشد جوانه ها کاهش می یابد، ساقه ها نازک تر می شوند و میانگره ها کوتاه می شوند.

کمبود عنصر روی در کشت انگور:

در وهله اول کمبود این عنصر در تاک با ظهور کلروز در برگ های جوان تر و حفظ رنگ سبز تیره در اعصاب برگ ها آشکار می شود.

کمبود روی در درختان برگ ریز:

روی یک عنصر ضروری برای دستیابی به تولید خوب در محصولات برگ ریز مانند بادام، هلو، سیب و غیره است. زیرا یک ریز مغذی است که در تشکیل اکسین ها و فعال سازی آنزیم های ضروری در فراینده های تبدیل اسیدهای آمینه به پروتئین ها نقش دارد. در این درختان برگ ریز، وجود روی به ویژه در مراحل تشکیل میوه و برای به دست آوردن وزن میوه ها اهمیت دارد.

کمبود روی در درختان برگ ریز با وجود برگ های کوچک و صورتی و در عین حال کاهش فاصله میانگره ها مشاهده می شود. همچنین مسئول ریزش بیش از حد میوه، تاخیر در گلدهی و مشکلات تشکیل میوه است.

جلوگیری از کمبود عنصر روی:

دسترسی زود هنگام به مواد مغذی ضروری برای تضمین عملکرد موفق، به ویژه در مورد روی، بسیار مهم است.

کود روی برای درختان میوه:

کود روی برای درختان میوه نقش بسیار حیاتی دارد و یکی از عناصر کلیدی در رشد و باردهی مطلوب آنها محسوب می شود. عنصر روی در فرایندهایی مانند تشکیل کلروفیل، سنتز پروتئین ها، تنظیم هورمون رشد و فعالیت های آنزیمی موثر است. کمبود روی در درختان میوه باعث کوچک شدن برگ ها، زردی بین رگبرگی، کاهش گلدهی، تشکیل میوه های ریز و در نهایت کاهش کیفیت و کمیت محصول می شود.

برای از بین بردن کمبود، از کودهای حاوی این عنصر مانند سولفات روی یا آمینو کلات روی استفاده می کنند. بهترین زمان برای مصرف آن در درختان میوه، اوایل فصل رشد و در زمان تشکیل میوه است. مصرف این کودها باعث بهبود رشد درخت، افزایش تعداد و اندازه میوه ها و تقویت مقاومت درختان در برابر تنش های محیطی می شود.

زمان مصرف کود روی:

زمان مصرف این کود با توجه به نوع محصول متفاوت است، از این رو برای هر محصول را به صورت جداگانه مشاهده می نمایید:

درختان میوه	ابتدای فصل رشد و آغاز تشکیل میوه
محصولا زراعی مانند گندم، برنج و ذرت	پیش از کاشت به صورت همراه با کودهای پایه
سبزی و صیفی جات	اوایل رشد رویشی و در زمان توسعه برگ ها
محصولات گلخانه ای	پس از استقرار گیاه و در مراحل اولیه رشد رویشی

محلول پاشی کود روی بهتر است در هوای خنک صبح زود یا عصر انجام شود تا جذب بیشتر و آسیب کمتر به برگ ها داشته باشد.

زمان مصرف کود روی در مرکبات:

زمان مناسب مصرف این کود برای مرکبات را در جدول زیر مشاهده می نمایید.

اوایل فصل رشد	بعد از تورم جوانه ها و قبل از شکوفه دهی/کمک به شروع قوی فصل رشد و جلوگیری از کوچک ماندن برگ ها
بعد از ریزش گل ها و تشکیل میوه	حمایت از رشد میوه و جلوگیری از توقف رشد یا لکه های سفید روی برگ ها
در صورت مشاهده علائم کمبود روی	محلول پاشی 1 تا 2 نوبت / زردی بین رگبرگی، کوچک ماندن برگ ها و رشد ضعیف سرشاخه ها

فواید کود روی:

کود روی یکی از مهم ترین ریز مغذی ها برای رشد سالم گیاهان است. نقش عنصر روی در ساخت آنزیم ها، سنتز پروتئین ها، تنظیم هورمون رشد و تولید کلروفیل مشهود است. استفاده از کود روی باعث افزایش رشد ریشه، بزرگ تر شدن برگ ها و تسریع در گلدهی و میوه دهی می شود. همچنین جذب بهتر سایر مواد مغذی مانند نیتروژن و فسفر را بهبود می بخشد.

از دیگر فواید این کود می توان به افزایش مقاومت گیاه در برابر تنش های محیطی مانند خشکی، سرما یا شوری خاک اشاره کرد. این کود با تقویت ساختار گیاه و عملکرد سیستم های آنزیمی، کیفیت و کمیت محصول نهایی را افزایش می دهد.

جمع بندی:

یکی از ریز مغذی های اساسی برای گیاهان، عنصر روی است. این عنصر در فرایندهای متنوعی نقش دارد. کمبود آن باعث کاهش رشد، کلروز، کوچک ماندن برگ ها و کاهش عملکرد و کیفیت محصولات می شود. این کمبود در بسیاری از خاک های کشاورزی جهان وجود دارد. برای رفع آن می توان از کودهای سولفات روی، کلات روی ادتا و آمینو کلات روی استفاده کرد. این محصولات به صورت محلول پاشی یا آبیاری قابل استفاده هستند و بهترین زمان مصرف آن با توجه به نوع گیاه، معمولا در اوایل فصل رشد است. استفاده صحیح از این کود علاوه بر افزایش کیفیت محصول، مقاومت گیاه در برابر تنش  های محیطی را نیز به دنبال دارد. در این مقاله به بررسی نقش عنصر روی در کشاورزی، علائم کمبود و رفع آن پرداختیم.